De belichtingsdriehoek? - die bestaat niet!
Je kunt veel moeite doen om antwoord te krijgen op de vraag: wat is de belichtingsdriehoek? Maar wat nou als ik je vertel dat die helemaal niet bestaat? Je kunt deze driehoek namelijk onmogelijk gebruiken om de belichting te bepalen.
Daarnaast maakt deze term het je alleen maar moeilijker om te begrijpen waar het echt om gaat. Het enige wat de belichtingsdriehoek aangeeft zijn de drie mogelijkheden die wij fotografen hebben om een foto te belichten met onze camera. En daarom is dit voor mij een verkeerde term.
Mijn advies?
Ga gewoon oefenen, testen, fouten maken en durf op je bek te gaan. In deze blog vertel ik je meer over deze misleidende term.
Natuurlijk kom ik ook met een makkelijke uitleg van deze drie termen diafragma, sluitertijd en ISO. En ik leg je uit hoe je deze krachtig samenvoegt.
Waarom is de term belichtingsdriehoek misleidend?
Omdat er tegenwoordig naast sluitertijd en diafragma ook ISO ingesteld kan worden op onze camera’s, is er nu een drie-eenheid waarmee je de belichting van foto’s kan regelen.
De naam ‘belichtingsdriehoek’ wekt de indruk dat je met het juist instellen van deze punten van de driehoek het licht kan bepalen. Het is dan ook logisch dat veel fotografen dit als heilige graal zien, want je vind de meest creatieve en wiskundige exemplaren op internet.
“Siri, zoek belichtingsdriehoek!”
Als je in GOOGLE het woord “Belichtingsdriehoek” intypt kom je de meest creatieve weergaves tegen!
Niets is minder waar. Het bepalen van het licht doe je niet met maar 3 punten van een driehoek. Er zit veel meer creativiteit achter waarmee je het licht in je foto kunt beïnvloeden, niet bepalen. Het is een kwestie van smaak, jouw visie en creatieve keuzes. Geen vast gegeven van instellingen en dan heb je de mooist belichtte foto.
Met het aanpassen van de ISO, sluitertijd en diafragma kun je het licht beïnvloeden. En hoe je dit doet, vertel ik je nu per onderdeel.
Wil jij vaker tips en tricks ontvangen? Of wil jij graag in de studio op bezoek komen voor een workshop of een training? Schrijf je dan in voor de maandelijkse nieuwsbrief. Je bent dan als eerste op de hoogte van alle leuke activiteiten die er in de studio plaatsvinden!
Hoe je diafragma, sluitertijd en ISO elkaar laat versterken
Zonder erover na te denken pakken wij onze camera, het gereedschap waar wij licht mee vangen. We richten ergens op en drukken op de knop: klik! Er kunnen veel nieuwe technieken komen maar één ding blijft hetzelfde: licht vangen en vastleggen, zodat we met het gemaakte beeld iets kunnen gaan doen.
Er zijn twee variabelen om je sensor, en vroeger de film uit het filmrolletje, te belichten. Lees: wij hebben twee mogelijkheden om te regelen hoeveel licht wij op de sensor terecht willen laten komen.
Stop hier even en laat het goed tot je door dringen.
Wij hebben als fotografen dus TWEE mogelijkheden om te regelen hoeveel licht wij op onze sensor terecht willen laten komen.
Maar laten we het eens hebben over de creativiteit per onderdeel. Dan ben je je bewust van de mogelijkheden los én de combinaties daarvan.
De sensor in een moderne digitale camera. Hier de Canon EOS R, het spiegelloze systeem dat ik zelf gebruik.
De drie instellingen en waar ze zitten in onze digitale camera. (Bedankt Canon voor de opengewerkte foto)
De creativiteit van diafragma
In Jip en Janneke taal betekent diafragma: een instelbaar ‘gat’. En als je heel goed naar het diafragma in je lens kijkt dan is het een mechanische perfectie. En daarmee kun je precies instellen hoeveel licht er door je lens heen, op de sensor mag komen in de tijd dat de sluiter open staat.
Dit is een Nikon Nikkor W 210mm f/5.6 lens voor een Groot Formaat film camera, je weet wel: zo’n ouderwetse camera waar je onder een doek achter moet staan. Vet!
Je ziet mooi de diafragma-bladen zitten en hoe deze werken om de opening kleiner te kunnen maken.
De waarde van de diafragma-instelling werkt een beetje vreemd in eerste instantie. Een kleinere instelwaarde (bijvoorbeeld f/1.4) is een groter gat en dus laat je ook meer licht naar binnen gaan.
Een grotere instelwaarde (bijvoorbeeld f/22) is een kleiner gat, dus laat je zo ook minder licht naar binnen gaan. Hier zit een wiskundige berekening achter, maar dat proberen we in deze blog juist te vermijden. Op pad gaan en in de buitenlucht leren; dat vind ik zelf de beste manier.
Het creatieve effect van diafragma:
Hoe kleiner je diafragma-opening is (meer richting f/22), hoe groter je scherptedieptegebied is (meer in focus van voor- tot achtergrond)
Hoe groter je diafragma-opening is (meer richting f/1.2 bijv), hoe kleiner je scherptedieptegebied is (mooie onscherpe voor- en achtergrond)
Zie de foto’s voor een duidelijker beeld:
Van f/22 naar f/2.8, steeds een kleiner scherptedieptegebied.
Extra info:
Heb je wel eens zo’n mooie zonnester of lichtster gezien in een foto? Dit heeft alles met de opbouw van je diafragma te maken. Uit hoeveel “bladen” het diafragma opgebouwd is in je lens bepaald namelijk ook meteen de vorm van de “Bokeh” en van de “Zonnesterren” die je ermee kunt maken. Hoe ronder je diafragma-opening, hoe mooier rond je “bokeh” is. Als je diafrgama hoekiger is, dan creëren die hoekjes juist de zonnester in je foto.
Tip:
Als je die mooie ster in je avond-foto of als je de zon in beeld hebt wil krijgen dan zorg je ervoor dat je diafragma lekker klein is (denk eraan, een hoog nummer) bijvoorbeeld f/16 - f/22. Dit zorgt er ook meteen voor dat je sluitertijd langer wordt. En die twee samen maken de mooiste sterren!
Mooi lichtsterren ’s avonds bij de Willemsbrug in Rotterdam. Een kleiner diafragma in combinatie met een langere sluitertijd en de sterren spatten ervan af!
ISO 100 | f/16 | 30s | 16mm
Mooie zachte bokeh van een Out Of Focus foto van het station in Venlo. Een creatieve toepassing van een groter diafragma en lekker eigenwijs NIET scherpstellen!
ISO 100 | f/3.5 | 1/15s | 50mm
De creativiteit van sluitertijd
Het betekent letterlijk de tijd dat de sluiter open staat om licht op te vangen. Deze zit direct voor de sensor gemonteerd en is net als het diafragma een fijn mechanisch onderdeel. Hij bestaat uit twee zogenaamde gordijnen. Een soort schuifdeuren die supersnel van boven naar beneden open en dicht kunnen schuiven. Hoe langer de sluiter open staat, hoe meer licht er via de lens en door het diafragma heen op de sensor valt.
De instelwaarde van de sluitertijd is tijd en gaat van kort (bijvoorbeeld 1/8000s) tot lang (bijvoorbeeld 30s), en met de bulb-instelling kun je zelfs belichtingen maken van meerdere minuten!
Canon EOS R met de sluiter gesloten, je ziet de “schuifdeuren” zitten.
Canon EOS R met de sluiter open, je ziet nu heel goed de sensor zitten.
Het creatieve effect van sluitertijd:
Hoe langer de sluiter open staat, hoe meer beweging er in de foto kan komen. Bewust of onbewust.
Zie de foto’s voor een duidelijker beeld:
Van 1/200s (links) naar 3,2s (rechts) komt er steeds meer beweging in de foto.
Met deze twee mechanische onderdelen (diafragma en sluitertijd) kunnen we dus instellen hoeveel licht er op de sensor kan vallen in de tijd dat de sluiter openstaat. Op die manier bepalen we de belichting van alle pixels van de sensor in je camera. Mooi he? Maar wat dan? Wat gebeurt er daarna als je er een foto van wil maken?
Let op: alle ruwe data (de RAW-informatie die de sensor heeft waargenomen) wordt overgenomen door je camera en voordat de file wordt opgeslagen op je geheugenkaart kijkt je camera alleen nog even naar welke ISO-waarde je hebt ingesteld.
De creativiteit van ISO
Als we weer even teruggaan naar de filmdagen dan kon je in die tijd de ISO niet instellen. Het was een vaste specificatie van de gevoeligheid (ASA of ISO) van het filmrolletje in de camera.
Bijvoorbeeld ASA100, ASA400 of ASA1600 en dit stond voor hoe ”snel” die film reageerde op het licht dat erop terechtkwam. Dit is later gestandaardiseer in de ISO van de film, zie je de overeenkomst weer met digitaal?
Film is er in vele soorten en maten, nog steeds! ISO 100, 200, 400, 500 maar ook is er 3200!
Op de doosjes van de fotorolletjes zie je de ISO-waarde van de film. Hier: Kodak Ektar 100
TIP:
Wist je trouwens dat het analoog fotograferen weer helemaal terug is? Het wordt steeds populairder door de film-look die je vaak tegenkomt op Instagram en Facebook. Door echte film te gebruiken in een analoge camera hoef je niet eens een filter toe te passen en heb je vanzelf die mooie foto’s met analoog karakter.
En het is niet voor niets weer populair, het is zo gaaf om een rolletje uit te pakken, in je camera te doen, door te laden en dan echt een chemisch process in gang te zetten door de fim te belichten. Als je dan ook nog zelf de film ontwikkeld dan heb je alles zlf in de hand. Zo tof!Wil je hier meer van weten en zelf mee aan de slag gaan? Bekijk dan mijn workshop Analoge fotografie – met ontwikkelen en scannen.
En weer terug naar het digitale tijdperk is dat nu niet anders. De ISO-waarde is een versterkingsfactor die na het belichten van de sensor meegenomen wordt in de belichting van de foto. Na de belichting van de sensor door de sluitertijd en het diafragma kijkt de camera dus nog even naar de ingestelde ISO om te bepalen hoe vaak (hoeveel stops) het RGB-signaal van elke losse pixel versterkt moet worden.
Bijvoorbeeld:
Als ISO 100 je basis-instelling is dan is ISO 400 een versterking van 2 stops. Elke verdubbeling is één stop extra licht en de stappen zijn: 100 - 200 - 400.
Het creatieve effect van ISO:
Hoe hoger de ISO-waarde, hoe groter de signaalversterking en daarmee wordt ook de ruis versterkt. Meestal proberen we daarom de ISO-waarde zo laag mogelijk te houden.
Maar, laat je daar niet gek door maken en probeer niet krampachtig de ISO laag te houden. Wat heb je liever? Een beetje ruis in die geweldige foto van dat intieme geluks-moment tussen de bruid en de bruidegom of helemaal geen foto? En wat denk je dat je klant zal zeggen als je die vraag stelt?
Zie de foto’s voor een duidelijker beeld:
Van ISO 100 (links) naar ISO 40.000 (rechts) steeds meer ruis in de foto.
En laten we ook niet vergeten dat ruis tegenwoordig heel goed weg te werken is in programma’s als Lightroom, Photoshop en DeNoise AI van Topaz Labs.
Als je meer wilt leren over het werken met deze programma’s, schrijf je dan nu in voor de nieuwsbrief!
Zo ben je als eerste op de hoogte als er nieuwe workshops zijn!
De beste creatieve toepassing van de ISO waarde is dus:
Ook in mindere licht-omstandigheden TOCH die mooie momenten vastleggen. Doe dat dan ook vooral!
Een foto met ISO 6400 tijdens het diner op de bruiloft van Mieke en Friso. Heerlijk hoe ze genieten bij alleen het licht van de sterrenflitser!
TIP:
Gebruik RAW in plaats van JPG om je foto’s op te slaan van je camera naar je SD-kaart. In een RAW-pixel zit veel meer informatie dan in een pixel die al is omgezet in een JPG-bestand. Je hebt dan veel meer mogelijkheden om later in Lightroom details terug te halen in bijvoorbeeld schaduwen of hooglichten.
Samenvatting
Ga lekker zelf op pad en probeer te puzzelen en te spelen met deze drie instelmogelijkheden. In elke situatie is het anders, dus je kunt je licht niet bepalen, wel beïnvloeden. Als je de creativiteit ontdekt van alle punten, kun je hun kracht gebruiken en alles versterken om in elke situatie het beeld vast te leggen dat jij in gedachten hebt.
Zelf gebruik ik graag een grafisch voorbeeld om te verduidelijken. Lees snel verder om te zien waar je deze gratis kunt downloaden!
Ik heb een spiekbriefje voor jou gemaakt wat je makkelijk gratis kunt downloaden en uitprinten zodat je het altijd mee kan nemen. Pak het erbij als je het even nodig hebt en je merkt vanzelf dat je het steeds minder vaak erbij neemt.
Bedankt voor het lezen van deze Blog! Leuk dat je meer wilt leren over fotografie en het maken van de beelden die jij gaaf vind. En dat je je hebt ingeschreven op de nieuwsbrief 😉.
Heb je een vraag of een opmerking? Via de CONTACT-pagina kun je me vinden!
Tot ziens in studio de GARAGE!
just Herm